خلاء چیست؟
خلأ فضای عاری از ماده است. این واژه در لاتین نیز از (“خالی” vacuus) سرچشمه میگیرد. در اشاره و مقایسهٔ نِسبی به چنین خلاء کاملی؛ منطقهای با یک فشار گازی بسیار کمتر از فشار اتمسفر نیز یک خلاء است. در گفتگوهای علمی فیزیکدانان اغلب در مورد نتایج آزمایش که در شرایط ایدهآل (خلاء کامل)؛ در برابر انجام آن در فضای آزاد، رخ میدهد، با استفاده از واژهٔ خلاء نسبی برای اشاره به خلاء ناقص سخن میگویند و منظورشان یک خلاء واقعی ولی ممکن، مثلاً در آزمایشگاه یا در فضاست. از سوی دیگر در مهندسی و فیزیک عملی، خلاء به هر فضایی که در آن فشار کمتر از فشار اتمسفر باشد اشاره دارد. خلأ Vacuum به محیطی گفته میشود که چگالی ذرههای (اتمها و مولکولهای) موجود در آن خیلی کمتر از محیط جوّ است. خلأ را با توجه به تعداد ذراتی که در واحد حجم دارد، به خلأ عادی، خلأ متوسط، خلأ بالا، خلأ خیلی بالا و خلأ بینهایت تقسیمبندی شدهاست. برای تشخیص نوع خلأ، تعداد مولکولها اندازهگیری نمیشوند، بلکه با اندازهگیری فشار گاز میتوان تعداد مولکولها در واحد حجم را تعیین کرد. خلأ به محیطی گفته میشود که فشار آن از فشار اتمسفر کمتر باشد و براساس فشاری که دارد به خلأ عادی، متوسط و غیره تقسیمبندی میشودواژهٔ خلأ عموماً به ناحیهای از فضا که فشار آن کمتر از ۷۶۰ تور (واحد فشار) باشد، اطلاق میشود. تور یکی از واحدهای فشار و تقریباً معادل یک میلیمتر جیوه است. هدف اصلی فناوری خلأ کاهش چگالی ذرات خارجی، شامل اتمها یا مولکولها، یا ذرات دیگر در یک حجم مشخص است. این ذرات خارجی عبارتند از: بخار حاصل از چشمه مواد گازهای موجود در هوای داخل محفظه که عمدتاً شامل نیتروژن و اکسیژن، بخار آب (که از راه هوا جذب میشود)، هیدروژن، مونوکسیدکربن و دی اکسید کربن میباشند. گازهایی که بواسطه عدم درزبندی درست و در اثر نشتی حاصل از آن از طریق دیوارهها وارد سیستم میشوند. گاز حاصل از فشار بخار مواد گازهای جذب شده در داخل مثلاً بدنه استیل که بعد از پولیش کردن بدنه یا پخت محفظه خارج میشوند. به عنوان قسمت اصلی یک سیستم لایه (Chamber) برای نگهداشتن خلأ، نیاز به یک محفظه مخصوص موسوم به محفظه خلأ نشانی محسوب شده و تجهیزات متعددی را دربرگرفته و خلأ بدست آمده را از محیط بیرون جدا میکند. محفظه خلأ معمولاً از موادی مانند استیل زنگ نزن یا شیشه پیرِکس ساخته میشود. از مهمترین دلایلی که از استیل زنگ نزن یا شیشه پیرکس جهت ساختن بدنه محفظه خلأ استفاده کنند میتوان به موارد زیر اشاره کرد: زنگ نمیزنند. به آسانی تمیز میشوند. خاصیت غیرمغناطیسی دارند. خواص گاززدایی خوبی دارند. در این بین استیل زنگ نزن به دلیل برخورداری از استحکام زیاد (حتی در دما و خلأ خیلی زیاد)، قابلیت جوشکاری و تراشکاری آسان، برای سیستمهای بزرگ ترجیح داده میشود. برای خروج گازها و بخارهای داخل محفظه و در نتیجه ایجاد خلأ، از وسیلهای به نام پمپ خلأ استفاده میشود، اساس کار این پمپها معمولاً به دو صورت انجام میشود: پمپهای تراکمی که اساس کار آنها جدا کردن ذرات از داخل محفظه، متراکم کردن و هدایت آنها به محیط بیرون است. پمپهای روتاری (چرخشی) از جمله این پمپها هستند. پمپهای تلهای (Entrapment) که با ایجاد تله به شکلهای مختلف مانند تله سرما، موجب چگالش ذرات روی بدنه فلزی میشوند. کرایو پمپها (پمپها سرمایشی) از این دستهاند. در شناسایی پمپهای خلأ فاکتورهای متعددی وجود دارد که در بین آنها دو فاکتور زیر مهمترند: آهنگ پمپاژ پمپ خلأ نهایی قابل دسترس توسط پمپ این ویژگیها معمولاً در یک نمودار که به نمودار عملکرد معروف است، نشان داده میشود. فشارسنج مانند هر کمیت دیگر از قبیل دما، سرعت و مسافت، کمیت فشار نیز میبایست قابل کنترل یا به عبارتی دیگر قابل اندازهگیری باشد. وسیلهای که با آن بتوان مقدار فشار را در داخل محفظه مشخص اندازهگیری نمود، فشارسنج نام دارد. امروزه فشارسنجها بنا به نوع کاربرد دقت مورد نظر و محدوده فشار به شکلهای مختلف ساخت.
دیدگاهتان را بنویسید